Als je problemen ondervindt met horen en zien, kan je met een aantal hulpmiddelen het leven aangenamer maken. Zij helpen je bij de sociale integratie, communicatie, mobiliteit enz.
Als je slechthorend werd geboren of slechthorend wordt tijdens je leven, schrijft de KNO-specialist hoortoestellen voor. Hij geeft je de nodige papieren mee om een aanvraag in te dienen bij de mutualiteit. De mutualiteit betaalt per toestel ongeveer 1/3 van het bedrag gerug. Dit bedrag kan variëren naargelang leeftijd van de persoon die hoortoestellen nodig heeft en de mutualiteit.
Er zijn heel wat types hoortoestellen in verschillende prijscategoriën:
Meer info over terugbetaling van hoorapparaten.
Een cochlear implant (CI) is een elektronisch toestel dat doven en zeer ernstig slechthorenden in staat stelt geluiden weer waar te nemen. Een cochleair implantaat wordt chirurgisch geïmplanteerd onder de huid. Door de aangedane delen van het oor te omzeilen (de defecte haarcellen in het slakkenhuis) en via stroompulsjes de hoorzenuwen te stimuleren) zijn zeer ernstig slechthorenden weer in staat geluiden op te vangen.
Voor plotsdoven en slechthorende volwassenen (met en zonder Usher) bij wie het gehoor achteruit gaat kan een CI het gehoor sterk verbeteren. De gehoorzenuw is gewend aan stimulatie en vaak zal het revalidatieproces na de inplanting van een CI vlot verlopen.
Doofgeboren kinderen krijgen betere resultaten wat betreft de ontwikkeling van spraak en taal als ze jong geïmplanteerd worden. De beste leeftijd voor implantatie is tussen 12 en 18 maanden.
Het plaatsen van een CI bij oudere kinderen en volwassenen die hun hele leven volledig doof waren geeft vaak minder goede resultaten. Vaak kunnen ze geluiden horen, maar ze kunnen moeilijkheden ondervinden bij het spraakverstaan. Dit komt omdat de gehoorzenuw niet voldoende gestimuleerd werd, waardoor het moeilijker wordt om de geluiden te leren onderscheiden.
In België wordt bij elke patiënt boven 12 jaar voor één oor het cochleair implantaat volledig terugbetaald door het RIZIV (Rijksinstituut voor ziekte en invaliditeitsverzekering) indien het gehoorverlies bilateraal is en voldoet aan bepaalde criteria. Sedert februari 2010 krijgen bilateraal dove kinderen tot aan de leeftijd van 12 jaar ook het CI voor het tweede dove oor terugbetaald. Het inplanten van twee CI's levert heel wat voordelen op.
Voor volwassenen is de terugbetaling van 2 CI's niet mogelijk. Als zij willen genieten van de voordelen van 2 CI's moeten ze dit zelf bekostigen. De meeste mensen hebben hier niet genoeg budget voor en zamelen geld in via benefietactiviteiten.
Meer informatie over de werking en de plaatsing van een CI vind je op de website van het Onafhankelijk Informatiecentrum over Cochleare Implantatie.
Het botverankerd hoortoestel (BAHA) vormt een goed alternatief voor mensen met gehoorverlies door middenoorproblemen of afwezige gehoorgang. BAHA wordt door mensen met Usher over het algemeen niet gebruikt omdat hun problemen zich eerder situeren in het binnenoor: de trilhaartjes en/of het slakkenhuis.
Bij een BAHA worden de trillingen naar het binnenoor, gelegen aan dezelfde zijde als waar het schroefje geplaatst wordt, doorgestuurd. In geval van eenzijdige totale doofheid worden de trillingen gestuurd via het schedelbot naar het ander, normaal horend oor.
FM-apparatuur bestaat uit een microfoon en zender en is speciaal bedoeld voor slechthorenden. Het kan gebruikt worden met zowel hoorapparaat als CI. FM-apparatuur biedt ondersteuning bij het spraakverstaan tijdens lessen, lezingen, vergaderingen, TV kijken... FM-apparatuur wordt tot een bepaald bedrag terugbetaald door het RIZIV.
Meer informatie over FM-apparatuur vind je in de hulpmiddelengids.
Er zijn verschillende soorten tolken:
Er zijn tolkuren voor verschillende situaties, die je bij verschillende instellingen kan aanvragen:
Een tolk kan je aanvragen bij het Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven (CAB). Alle erkende tolken in Vlaanderen zijn bij het CAB aangesloten. Als je aan de voorwaarden van het VAPH voldoet, moet je het honorarium van de tolk niet zelf betalen. Het CAB vergoedt dan de tolken namens het VAPH.
Voor de leefsituatie kunnen doven en slechthorenden jaarlijks 18 uur bijstand door een tolk krijgen. Wie slechthorend én slechtziend is, kan 70 uren tolkondersteuning per jaar krijgen. Met een motivatie kunnen de tolkuren nog uitgebreid worden naar 140 uren.
Voor tolkuren in onderwijs bestaan verschillende systemen voor basisonderwijs, secundair onderwijs en hoger onderwijs.
Voor werksituaties heeft men het basisrecht op 10% tolkuren.
Meer informatie over tolkuren 'Werk en welzijn' en 'Onderwijs'.
Er bestaan heel wat hulpmiddelen waar blinden en slechtzienden gebruik maken, maar sommigen zijn niet geschikt voor doven en slechthorenden. Blinden maken vaak gebruik van spraaksoftware of braille op de computer en de GSM, scanapparaten om gedrukte tekst in digitale tekst om te zetten, zodat zij dit kunnen lezen met hun brailleleesregel. Slechtzienden maken vaak gebruik van vergrotingssoftware.
Mensen met RP kunnen last krijgen van lichtschuwheid. Daarom dragen ze vaak een zonnebril en soms een pet of zonneklep. Een goede zonnebril voor mensen met RP is Corning, met glazen die variëren van de kleur lichtgeel tot donkerbruin. Corning-glazen filteren schadelijke zonnestralen en kunnen zich aanpassen aan de lichtintensiteit.
Blinde en ernstig slechtziende mensen gebruiken een witte stok bij hun verplaatsingen. Voor mensen met RP is een witte stok zeer nuttig op drukke plaatsen en in het donker. Met een witte stok laten ze aan andere weggebruikers zien dat ze een visuele beperking hebben en om te tasten: zo vinden ze hun weg en ontdekken tijdig hindernissen. De meeste witte stokken zijn reflecterend om ook in het donker en bij slecht weer zichtbaar te zijn.
Om een witte stok te gebruiken moet je een visuele handicap hebben van minstens 60 %. Dit betekent dat je ten hoogste 40 % ziet van wat een goed ziende persoon ziet, ook al draag je een bril of lenzen. De oogarts bepaalt hoe slecht je ziet en geeft je een attest waarmee je een witte stok kan aanvragen bij het VAPH.
Voor mensen die nachtblind zijn, maar overdag goed zien wordt een uitzondering gemaakt: de oogarts kan een attest geven om in het donker een witte stok te gebruiken.
Er bestaan drie soorten witte stokken:
De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag van een witte stok.
Deze trouwe viervoeters maken de blinde of slechtziende een heel stuk mobieler en onafhankelijker. Een blindengeleidehond zorgt ervoor dat je obstakels kan vermijden. In Belgie zijn er een aantal centra die blindengeleidehonden opleiden. Op de website Visuele handicap vind je alle Belgische geleidehondenscholen op een rijtje.
Jammer genoeg zijn de wachttijden hier in België zeer lang. Na de aanvraag is een wachttijd van gemiddeld 3 tot 7 jaar geen uitzondering. In Nederland zijn de wachttijden een heel stuk korter, en bij uitzondering helpen ze ook Belgen die zeer dringend een hond nodig hebben, neem dus gerust een kijkje in de lijst van de Nederlandse centra.
Blinden en slechtzienden kunnen gratis met het openbaar vervoer reizen. Maar sommige plaatsen zijn moeilijk bereikbaar met het openbaar vervoer, of je moet 's avonds ergens naartoe waar geen openbaar vervoer meer is, of je kan niet alleen met het openbaar vervoer reizen,... Ook hiervoor zijn er oplossingen.
De Minder Mobielen Centrale is een dienstverlening aangeboden door de gemeente, het OCMW of een andere organisatie. Het doel is om verplaatsingmogelijkheden aan te bieden aan mensen met een laag inkomen en een beperkte mobiliteit. Deze dienstverlening haalt de mensen uit hun sociaal isolement. Het gaat hier vaak om oudere mensen, mensen met een handicap, of mensen met een laag inkomen die geen wagen bezitten en zich geen taxi kunnen veroorloven.
De Minder Mobielen Centrale werkt met vrijwilligers en vraagt een kleine vergoeding voor de rit om de kosten te dekken.
TaxiBus is een dienstverlening van de MIVB om personen met een handicap te vervoeren. Deze dienst functioneert op verzoek en is beperkt tot het werkingsgevied van de MIVB. Er wordt een "deur -tot-deur" bediening aangeboden. De dienstverlening wordt verzekerd van maandag tot en met zaterdag van 5u tot 1u.
Ook slechtzienden en blinde personen, waarvan het gezichtsverlies ten minste 90% bedraagt en/of die in het bezit zijn van de 'nationale verminderingskaart op het openbaar vervoer' hebben recht op TaxiBus.
Meer informatie over TaxiBus, de voorwaarden en hoe je dit aanvraagt kan je lezen op de website van de MIVB.
Er bestaan ook enkele zelfstandige bedrijven die personen met een handicap vervoeren. In sommige gemeenten werd een plaatselijk initatief opgezet om tegen een kleine vergoeding minder mobiele mensen te vervoeren. Informeer hierover bij je gemeente.
Bewoners van een aantal gemeenten kunnen taxicheques bekomen. Hiermee kan je voor een verminderd tarief een taxi nemen. Dit geldt enkel voor bewoners van gemeenten waar taxicheques verkocht worden. Informeer hierover bij je gemeente.
Met wat aanpassingen, hulpmiddelen en begeleiding kunnen mensen met het Usher syndroom tot hoge leeftijd zelfstandig wonen. Hulpmiddelen om te koken, huishoudtoestellen, leeshulpmiddelen enz. worden terugbetaald door het VAPH.
Bij Licht en Liefde en de Brailleliga wordt advies gegeven over aanpassingen in de woning.
In Vlaanderen zijn er verschillende thuisbegeleidingsdiensten, zowel voor volwassenen als voor kinderen en hun ouders. Een dienst voor thuisbegeleiding geeft ondersteuning aan huis aan gezinnen met een persoon met een handicap. Thuisbegeleidingsdiensten verlenen opvoedingsbijstand en algemene ondersteuning aan gezinnen met een gezinslid met een handicap. Volwassenen krijgen ondersteuning bij het zelfstandig leven.
In elke provincie zijn er thuisbegeleidingsdiensten. Ook de Brailleliga en Licht en Liefde beschikken over een thuisbegeleidingsdienst.
De thuisbegeleidingsdienst Perspektief (West-Vlaanderen) biedt ook thuisbegeleiding voor doofblinden.
Als de huishoudelijke taken moeilijk worden kan men beroep doen op een huishoudhulp. De diensten gezinszorg kunnen bepaalde taken in het huishouden geheel of gedeeltelijk overnemen. Afhankelijk van de situatie kunnen ze helpen met koken, de was en de strijk of de boodschappen. Ze staan vooral in voor persoonlijke verzorging en morele ondersteuning. Gezinszorg kan worden aangevraagd bij diensten voor gezinszorg en soms het OCMW. De kostprijs is afhankelijk van het inkomen en van de gezinssamenstelling.
De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag van een thuisbegeleiding of gezinshulp.
Hasaweb levert hulpmiddelen voor doven en slechthorenden, zoals trilwekkers, een aangepaste bel of een aangepast brandalarm. Zij kunnen ook aangepaste hulpmiddelen voor doofblinden leveren.
Voor blinden en slechtzienden zijn er heel wat hulpmiddelen. Een lijst van de Belgische hulpmiddelenleveranciers vind je op Visuele handicap.